Regulacja unijna Ochrona przed zranieniami

W sektorze zdrowia i opieki społecznej jest zatrudnionych ok. 10% pracowników Unii Europejskiej; jest to jeden z największych sektorów zatrudnienia w Europie. Odnotowano w nim o 30% więcej wypadków przy pracy niż w pozostałych.

Pracownicy ochrony zdrowia są na co dzień narażeni na zagrażające życiu zakażenia w wyniku zranień narzędziami ostrymi; najczęstszym źródłem zakażenia są zranienia zużytymi igłami. Każdego roku w Europie w tej grupie zatrudnionych odnotowuje się ok.1,2 miliona zranień igłą. Liczne niezależne badania potwierdzają, że większości tych zranień można uniknąć, jeśli pracownicy mają prawidłową ochronę.

Komisja Europejska przyznała, że takie zranienia są jednym z najczęstszych i najpoważniejszych zagrożeń dla zatrudnionych w sektorze zdrowia w Europie i generują wysokie koszty. Dotyczą nie tylko pielęgniarek i lekarzy, ale i pozostałych pracowników szpitala: portierów, sprzątaczek, pracowników pralni i innych związanych z opieką zdrowotną, np. zajmujących się odpadami medycznymi. Wymienia się ponad 30 niebezpiecznych krwiopochodnych czynników chorobotwórczych, które mogą być przyczyną zakażeń poprzez zanieczyszczone igły – w tym WZW typu B i C oraz HIV.

Europejska Federacja Stowarzyszeń Pielęgniarek (EFN) podjęła działania zmierzające do stworzenia legislacji w randze dyrektywy. W grudniu 2004 r. z okazji Światowego Dnia AIDS przedstawiciele zrzeszonych w EFN stowarzyszeń pielęgniarek oraz ponad 30 pielęgniarek z dziewięciu państw członkowskich, które były ofiarami zranień igłą, odwiedzili Parlament Europejski. Zwrócili się do niego o pomoc w opracowaniu legislacji unijnej. Spotkanie to zapoczątkowało serię ważnych działań.
***
W lipcu 2006 r. Parlament Europejski przyjął raport i rezolucję, i zwrócił się do Komisji Europejskiej z wnioskiem legislacyjnym w sprawie ochrony pracowników ochrony zdrowia przed zakażeniami krwiopochodnymi spowodowanymi zranieniem igłą. Do formalnych negocjacji włączyli się europejscy partnerzy społeczni, reprezentujący pracowników i pracodawców ochrony zdrowia.
Potem nastąpiło szereg spotkań przedstawicieli EFN z członkami Parlamentu Europejskiego.

W październiku 2007 r. z inicjatywy organizacji HFE (Health First Europe) i EFN odbyło się w Parlamencie Europejskim spotkanie z udziałem organizacji pielęgniarek, lekarzy, pracowników naukowych i pacjentów z 7 krajów członkowskich (Niemiec, Francji, Wielkiej Brytanii, Hiszpanii, Włoch, Belgii i Polski), dotyczące infekcji w ochronie zdrowia (HCAI).

Kolejnym znaczącym krokiem było podpisanie 17 lipca 2009 r. przez europejskich partnerów społecznych, pracowników ochrony zdrowia UE (Służby Publicznej Unii Europejskiej, EPSU) i pracodawców ochrony zdrowia (European Hospital and Health Workers Association, HOSPEEM) umowy, znanej jako Porozumienie ramowe w sprawie zapobiegania urazom spowodowanym stosowaniem ostrych narzędzi medycznych w szpitalnictwie i ochronie zdrowia*.

Podczas negocjowania tej umowy wszystkie strony uznały zranienia igłą za bardzo poważne zagrożenie zawodowe dla pracowników szpitali i innych, mających kontakt z ochroną zdrowia. Komisja Europejska potwierdziła, że na wniosek europejskich partnerów społecznych zamierza złożyć wniosek do Rady o realizację umowy przez dyrektywy.

W dążeniu do osiągnięcia możliwie bezpiecznego środowiska pracy w ochronie zdrowia należy objąć ochroną wszystkich pracowników w szpitalach, laboratoriach, realizujących świadczenia opieki zdrowotnej w ramach własnej praktyki, którzy mogą mieć styczność z zużytymi igłami i innymi ostrymi narzędziami medycznymi.
***
Oto działania, które należy podjąć w celu unieszkodliwienia niebezpiecznego sprzętu:
*Ograniczenie stosowania igieł i innych ostrych narzędzi. W niektórych przypadkach podawanie leków jest możliwe także bez igły, z wykorzystaniem innych urządzeń i sposobów (np. inhalatory, systemy transdermalne i igłowe systemy typu IV).

*Izolowanie zagrożeń w inny sposób, np. przez stosowanie wyrobów medycznych mających bezpieczne mechanizmy ochrony, osłony itp. Urządzenia te są powszechnie dostępne, bezpieczne, a ich stosowanie opłacalne.

*Wprowadzenie, niezależnie od kontroli technicznej, bezpiecznych metod pracy. Niezależne badania w Europie i na świecie pokazują, że połączenie szkoleń, bezpiecznych metod pracy i stosowania wyrobów z odpowiednim zabezpieczeniem pozwala zapobiec ponad 80% zranień igłą. Menedżerowie powinni konsultować się z pielęgniarkami w sprawie wyboru urządzeń bezpiecznych, organizacji szkoleń i innych sposobów dostarczania informacji i podnoszenia świadomości.

Mówiąc o bezpieczeństwie wyrobów medycznych, należy brać pod uwagę następujące wskazówki. *Urządzenie nie może utrudniać opieki nad pacjentem, musi być łatwe w obsłudze. *Mechanizm zabezpieczający powinien być integralną częścią urządzenia, a nie osobnym akcesorium; jego uruchamianie musi być wygodne i umożliwiać pełną kontrolę nad procedurą.

*Aktywacja mechanizmu powinna być automatyczna i sygnalizowana np. sygnałem dźwiękowym lub innym widocznym wskaźnikiem. *Mechanizmy bezpieczeństwa powinny utrudniać ponowne wykorzystanie urządzenia i zapobiegać powstawaniu innych zagrożeń.
 

Nowoczesne systemy zabezpieczeń wyrobów medycznych zakładają wszechstronne szkolenie użytkowników; jeżeli dobrze przeszkolony personel stosuje bezpieczne metody pracy, środki bezpieczeństwa są bardziej skuteczne. Podnoszenie świadomości pracowników na temat ryzyka zranienia ostrym narzędziem to obowiązek pracodawcy.

Pracownicy w Europie nie mają jeszcze stosownych uregulowań, ale w USA już od 2001 r. pielęgniarki mają zapewnione środki ochrony przed zranieniami igłą (Needlestick Safety and Prevention Act, 2000, Federal Register).
 

European Competitiveness Report z 2004 r. uznał, że pogłębiający się deficyt pracowników ochrony zdrowia jest powodem do niepokoju. Brak poczucia bezpieczeństwa pracowników może być tego istotną przyczyną. Wprowadzenie do Dyrektywy 54/2000/EC zapisów sformułowanych w Porozumieniu Społecznym EPSU-ESESP i HOSPEEM wymusi wprowadzenie odpowiednich rozwiązań prawnych w krajach członkowskich. Śpieszmy się chronić ludzi…
 

Dorota Kilańska
przewodnicząca Zarządu Głównego PTP
członek Rady Narodowych Reprezentantów ICN
 

*Porozumienie ramowe w sprawie zapobiegania urazom spowodowanym stosowaniem ostrych narzędzi medycznych w szpitalnictwie i ochronie zdrowia na portalu www.nursing.com.pl

***

Parlament Europejski 11 lutego 2010 r. przyjął rezolucję w sprawie Poprawki do Dyrektywy 2000/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 18 września 2000 r. w sprawie ochrony pracowników przed ryzykiem związanym z narażeniem na działanie czynników biologicznych w miejscu pracy